Gonagas gálledii Guovdageainnu

Lappekodisilla lea lasáhus Danmárkku-Norgga ja Ruoŧa jagi 1751 Rádjesoahpamušši, mii dalle maiddái guoskái Supmi.

Dát earenoamáš soaphpamuš suddje sámi vuoigatvuoiđaid ja nanne stáhta geatnegasvuođaid – ja ollusat gohčodti dan «sámiid Magna Carta». 1215:s Englándda Gonagas vuolláičálii Magna Carta dahje «Dan stuora dokumeantta» ja dat šattai jorggáldat olmmošvuoigatvuođaide.

Symbolalaš geigejupmi

Gonagas Harald vuostáiváldojuvvui juoigamiin ja oaččui liđiid mánáin go bođii sámi Diehtosiidii geigejumi seremoniijái maŋŋágaskabeaivve.

Gonagas boahtá Diehtosiidii Guovdageainnus. Govva: Simen Løvberg Sund, Gonagaslaš hoavva

Stáhtačálli Kulturdepartemeanttas Gry Haugsbakken čađahii dan symbolalaš geigejumi Sámediggepresidentii Aili Keskitaloi, guhte válddii vuostá dokumeantta sámiid bealis.

Dokumeantta leat dássážii vurken Arkiivadoaimmahaga magsiinnas Oslos. Sámi arkiiva Sámi allaskuvllas Guovdageainnus lea dál Lappekodisilla ođđa ruoktu.

Stáhtačálli Gry Haugsbakken geige dan historjjálaš dokumeantta sámediggepresidentii Aili Keskitaloi. Govva: Terje Bendiksby / NTB

Lávre & Hilda Länsman ovdanbuvttiiga Jođi šuoŋa seremoniija vuolde. Sámediggepresideanta, Stáhtačálli ja Riikkaarkivára Inga Bolstad sárdnideigga – dasa lassin historihkkár Steinar Pedersen doalai vel sáhkavuoru Lappekodisilla mearkkašumi birra.

1751 Rádjesoahpamuš

Jagi 1751 Rádjesoahpamuš mearridii davviguovluid rájiid. Bargu álggáhuvvui 1738:s, ja guovlluid dárkilt diđoštedje ja sárgo olu kárttaid. Jagi 1751 rádji gaskal Norgga ja Ruoŧa ain gusto ja lea Eurohpa guhkimus rádji guvttiid riikkaid gaskkas.

Sápmelaččat ásse guovllus gaskal Danmárkku-Norgga ja Ruoŧa (dalle maiddái Suopmá). Nubbi rádjesoahpamuša guovtti lásahusain, dahje nu gohčoduvvon kodisillat, lei sámiid birra. Dan áigge gohčodedje sámiid lapper, mas Lappekodisilla namuhus boahtá.

Lappekodisilla. Govva: Simen Løvberg Sund, Gonagaslaš hoavva

Lappekodisillas nannejuvvo movt Norga ja Ruoŧŧa galggaiga gaskaneaskka juogadit sámiid ássanguovllu. Dán earenoamáš oasis leat mearrádusat stáhtaboargárvuođa, vearuheami ja boazosámiid vuoigatvuođa birra johtit bohccuiguin ráji rastá. Earet eará 10. paragráfas ná čuodjá «Danne go sápmelaččat dárbbašit goappat riikkaid eatnamiid, dološ virolašvuođa mielde sidjiide galgá lohpi, čakčat ja giđđat, ealuideaset johttit ráji rastá nuppi riikii.»

Lappekodisilla lea ain geavahusas sámi vuoigatvuođaid digaštallamis.

Gáldu: Arkiivadoaimmahat / Oslo Universitehta